Giảm tác hại:
- Thông tin, Giáo dục - Truyền thông (TTGDTT): TTGDTT rộng rãi, cung cấp nhiều thông tin nhằm thay đổi nhận thức, thái độ hay hành vi của cộng đồng, trong đó có người nghiện liên quan đến vấn đề ma túy. Biện pháp này tập trung vào mục tiêu dự phòng nhằm hướng tới các nhóm đối tượng khác nhau, bằng các hình thức, phương tiện truyền thông khác nhau, ví dụ như các chiến dịch truyền thông đại chúng nhằm tiếp cận nhiều người; giáo dục tại trường học để tiếp cận học sinh, sinh viên; các chiến dịch giáo dục trọng điểm thông qua các tuyên truyền viên đồng đẳng để tiếp cận tới các nhóm có nguy cơ cao.
Tiếp cận nhóm quần thể ẩn (hay nhóm đích) Đây là phương pháp sử dụng những người đồng cảnh ngộ (cũng là người sử dụng ma túy) để đi tiếp cận những người sử dụng ma túy khác ở cộng đồng. Mục đích của việc tiếp cận là truyền đạ̣t kiến thức, kỹ năng, cung cấp tài liệu truyền thông và các dụng cụ (bơm kim tiêm và bao cao su) nhằ̀m khuyến khích thực hiện hành vi tiêm chích an toàn và quan hệ tình dục an toàn. Những người đi tiếp cận gọi là Tuyên truyền viên đồng đẳng. Những người được tiếp cận là người sử dụng ma túy, hay còn gọi là nhóm quần thể ẩn hay nhóm đích, nhóm chủ yếu,…
Phương pháp này rất hiệu quả vì những người có hoàn cảnh giống nhau thường dễ nói chuyện với nhau hơn. Đặc biệt trong bối cảnh xã hội khi người sử dụng ma túy thường bị xa lánh và kỳ thị, phân biệt đối xử thì cách tiếp cận đồng đẳng giúp dễ lấy được sự tin tưởng của người sử dụng ma túy hơn so với trường hợp họ được tiếp cận bởi những người khác.
- Cung cấp dụng cụ sử dụng ma túy an toàn: Cung cấp dụng cụ an toàn cho người sử dụng ma túy nhằm mục tiêu giảm tác hại, giúp cho việc sử dụng ma tuý diễn ra an toàn hơn cho cả cá nhân người sử dụng và cộng đồng. Các dụng cụ sử dụng an toàn có thể được cung cấp là bơm và kim tiêm sạch, nước cất, cồn sát trùng,...
Người sử dụng ma túy có thể lấy bơm kim tiêm miễn phí từ các hộp đựng bơm kim tiêm cố định ở cộng đồng. Họ cũng có thể̉ nhận được bơm kim tiêm và bao cao su ở các văn phòng tiếp cận cộng đồng, được các tuyên truyền đồng đẳng cung cấp tại nhà hoặc có thể̉ đến các nhà thuốc đã hợp tác với chương trình để̉ tự mua bơm kim tiêm mà không sợ bị phân biệt đối xử hay bị công an bắt.
- Dự phòng sốc thuốc quá liều: Hiện nay ở Việt Nam, dự phòng sốc thuốc quá liều có naloxone. Thuốc này có tác dụng ngược lại tác dụng của heroin và các chất dạng thuốc phiện khác. Thuốc có thể̉ dùng tiêm ̣ chích qua ven, chích vào bắp hoặc xịt vào mũi. Một số nước còn phân phát rộng rãi các dụng cụ như dụng cụ thử độ tinh khiết của ma túy để dự phòng quá liều.
Biện pháp giảm tác hại nêu trên đã được chứng minh là có kết quả: giảm đáng kể tỷ lệ mắc các bệnh lây truyền qua đường máu ở những nước có chương trình bơm kim tiêm sạch, ̣ giúp tiết kiệm một khoản chi phí lớn, số người sử dụng ma túy tử vong do sốc thuốc quá liều giảm. Thêm vào đó, nhiều bằng chứng cho thấy những chương trình như vậy còn kết nối người sử dụng ma túy với điều trị nghiện và các dịch vụ có liên quan khác, giúp cải thiện tình hình sức khỏe của người nghiện ma túy.
Điều trị nghiện bằng các biện pháp y tế
- Điều trị cắt cơn, giải độc: Điều trị cắt cơn ở bệnh nhân nghiện heroin có thể được thực hiện tạ̣i nhà của người nghiện, tại cơ sở y tế tư hoặc tại các trung tâm cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc. Cắt cơn thường được dùng với các thuốc hỗ trợ cắt cơn, là các loại thuốc an thần kinh nhằm giảm bớt mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng của hộ chứng cai. Việc điều trị cắt cơn thường từ 10 đến 20 ngày, song cần khẳng định điều trị cắt cơn chỉ là giai đoạ̣n đầu của điều trị nghiện và nếu chỉ có điều trị cắt cơn đơn thuần thì không có hiệu quả gì đáng kể̉ để̉ cai nghiện, vì phương pháp này chỉ giải quyết được về mặt thể chất, trong khi đó nghiện là một bệnh mạn tính của não bộ, cần phải điều trị lâu dài và cần phải đi kèm với các hỗ trợ khác về ̣ tâm lý, xã hội hiệu quả.
- Điều trị nghiện các chấ́t ma túy có nguồn gốc thuốc phiện (chất dạng thuốc phiện) bằng thuốc thay thế: Trên thế giới, điều trị nghiện có hỗ trợ bằng thuốc thay thế hiện đang được chứng minh là rất hiệu quả. Có hai liệu pháp điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện phổ biến hiện nay là sử dụng thuốc đồng vận là methadone và thuốc bán đồng vận là buprenorphine. Methadone được coi là một chất đồng vận vì methadone và heroin đều tác động lên những thụ cảm thể giống nhau. Methadone kết dính với các thụ cảm thể̉ chặt hơn so với heroin. Vì vậy, nếu một người đang điều trị methadone mà lại sử dụng heroin thì họ sẽ không hề cảm thấy tác dụng của heroin.
Ngoài ra, methadone có tác dụng trong vòng 24 giờ đồng hồ, trong khi heroin chỉ có tác dụng từ 3-7 giờ. Điều này có nghĩa là khi điều trị bằng methadone, bệnh nhân chỉ cần mỗi ngày dùng một liều duy nhất với lượng thuốc được bác sỹ kê đơn phù hợp cho từng bệnh nhân. Tác dụng của methadone diễn ra từ từ hơn tác dụng của heroin, bệnh nhân ở liều điều trị duy trì sẽ không còn cảm giác thèm muốn chất dạng thuốc phiện (bao gồm heroin) nữa.
Tương tự như trong điều trị các bệnh khác, điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng ̣ thuốc thay thế cũng được khởi đầu bằng các bước đánh giá tình hình sử dụng ma túy, tình trạng sức khỏe, xã hội, pháp lý, ̣ kinh tế và công ăn việc làm,… Dựa vào các kết quả đánh giá này mà quyết định kế hoạch điều trị, làm cho quá trình điều trị được ổn định, an toàn, không ̣ gây ra cảm giác bất ổn về tâm lý và thể chất cho bệnh nhân./.
